Памяць, абпаленая вайной
Шмат гадоў прайшло з таго часу, як прагрымеў апошні стрэл Вялікай Айчыннай вайны, але ў нашай памяці жывыя тыя, хто аддаў сваё жыццё за будучыню ў якім няма вайны. Памяць аб гэтых людзях павінна жыць не толькі ў абелісках і негасимом агні Вялікай Перамогі, але і ў нашых сэрцах.
Крыху пра вайну…
Калісьці, даўным - даўно, калі вашы прабабулі і прадзеды былі яшчэ маленькімі, на нашу краіну рана раніцай 22 чэрвеня 1941 года напалі злыя ворагі – нямецка-фашысцкія захопнікі.
Іх галоўны кіраўнік - Гітлер сабраў армію, узброіў яе танкамі, самалётамі, кулямётамі і напаў на нашу краіну.
Фашысты хацелі зрабіць нашых людзей рабамі. Яны хацелі захапіць многія гарады, сярод іх быў і наш горад – Баранавічы.
Увесь народ стаў на абарону краіны. Так пачалася Вялікая Айчынная вайна.
Чаму яе так называюць? Таму што ўвесь народ ад малога да вялікага стаў на абарону сваёй Айчыны, сваёй Радзімы.
Ішлі цяжкія баі, шмат людзей загінула, але вораг не здолеў перамагчы людзей, якія сталі на абарону сваіх дзяцей, сваіх дамоў, сваёй Радзімы.
1418 дзён доўжылася Вялікая Айчынная вайна.
Фашысцкія варвары разбуралі і палілі гарады, вёскі, школы нашай Радзімы. Фашысцкія самалёты бамбілі гарады і парты, аэрадромы і чыгуначныя станцыі, бомбы сыпаліся на піянерскія лагеры, дзіцячыя сады, на бальніцы і жылыя дамы. Вораг не шкадаваў ні жанчын, ні старых, ні дзяцей.
У гэтай страшнай вайне загінула вельмі шмат людзей.
Не толькі на фронце ваявалі нашы салдаты. Мірныя людзі ў тыле ворага спрабавалі нанесці як мага большую шкоду захопнікам. Яны падпальвалі склады з варожай ваеннай тэхнікай, нападалі на іх штабы, каб даведацца інфармацыю аб дзеяннях праціўніка. Такіх людзей называлі партызанамі.
І вось, нарэшце, надышоў той доўгачаканы дзень, калі наша армія ачысціла зямлю ад фашыстаў і захапіла галоўны горад Германіі Берлін.
Бессмяротны подзвіг герояў Брэсцкай крэпасці
Брэсцкая крэпасць - крэпасць, размешчаная ў межах горада Брэст, у Беларусі, ля дзяржаўнай мяжы з Польшчай. Крэпасць была пабудавана ў 19 стагоддзі як частка сістэмы ўмацаванняў. Крэпасць складалася з двухпавярховых казармаў, абнесеная 10 метровым земляным валам з казематамі ў ім. Тоўстыя цагляныя сцены, каменныя падвалы апынуліся карыснымі яе абаронцам ў 1941 годзе.
22 чэрвеня 1941 года гарнізон Брэсцкай крэпасці адным з першых прыняў на сябе ўдар нямецка-фашысцкіх захопнікаў. У 3 гадзіны 15 хвілін па крэпасці быў адкрыты ўраганны агонь, які прымусіў гарнізон знянацку. У выніку артылерыйскага агню былі знішчаны склады, вадаправод. Вада патрабавалася не толькі для байцоў, якія былі звычайнымі жывымі людзьмі, але і для кулямётаў.
Да моманту нападу ў крэпасці знаходзілася каля 8 тысяч вайскоўцаў іх сям'і, медыцынскі персанал і персанал гаспадарчых службаў - больш за 10 тысяч чалавек.
Гарады-героі
Урочышча Гай. Сумная старонка гісторыі нашага горада
На месцы іх расстрэлу цішыня
Павісла чулай, напружанай сеткай,
Дакорам і крыўдаю поўная,
Як прысуд дваццатаму стагоддзю.
Взымают ўвысь бетонныя слупы
Да набат рвуцца рукі,
Яны поўныя жаданнем барацьбы,
У іх схаваныя чалавечыя пакуты.
Вачыма дарослых і дзяцей
На свет глядзіць сцяна расстрэлу,
Ад гора горбіцца зямля.
Што абараніць іх не здолела.
Тры тысячы невядомых ахвяр
Трывожаць звон, размаўляючы з намі,
Мы сэрцам адказваем ім,
Не называючы імёнамі.
Урочышча Гай-гэта мемарыяльны комплекс, які знаходзіцца на ўскраіне нашага горада, але да яго вельмі лёгка даехаць на аўтобусе, на машыне ці дайсці пешшу.
Мемарыяльны комплекс-тэрыторыя C размешчанымі на ёй манументальнымі архітэктурнымі збудаваннямі: скульптурнымі групамі, абеліскамі славы і помнікамі, прысвечанымі выбітным падзеям з гісторыі краіны і яе народа.
Перад уваходам на тэрыторыю комплексу нас сустракае верш і аповед пра тое, што адбывалася на гэтым месцы ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Давайце і мы здзейснім шпацыр і пазнаёмімся з гэтымі падзеямі.
Мы ведаем, што на тэрыторыі нашай краіны працавалі лагеры смерці, дзе гінулі нявінныя людзі. у ваколіцах нашага горада былі створаны два такія лагеры - » Калдычэва " і лагер ваеннапалонных №337.
Але акрамя гэтага, па чыгунцы эшалонамі прывозілі людзей для работ з іншых краін. Больш за ўсё іх прывезлі з Чэхаславакіі.
Людзі займаліся рознымі даручэннямі, якія ім давалі захопнікі.
Але вось летам, 1942 года ў наш горад прыехаў эшалон з пасажырамі з чэхаславацкага горада Тэрэзіна. Усіх людзей пасадзілі ў машыны і вывезлі ў лес, дзе ўсе прыбылыя людзі былі расстраляныя. Гэта вельмі сумная старонка гісторыі нашага горада…
Давайце разгледзім фатаграфіі комплексу ў нашым горадзе.
У самым пачатку нас сустракае доўгая бетонная пліта, расколатая на дзве часткі. Назва яе»парог жыцця і смерці". Гэта рэшта грунтавай дарогі, якая стала апошняй для 3 тысяч ні ў чым невінаватых людзей.
Далей сцяжынка прыводзіць нас да помніка – манумента, які ўяўляе сабой арку, адукаваную двума 12-ці метровымі жалезабетоннымі апорамі, абрысы якіх паўтараюць формы слупоў, якія агароджваюць фашысцкія канцлагеры. Далей мы бачым з вамі гарэльефы, умацаваныя на паўднёвым баку аркі, звернутай да чыгункі, намаляваныя рукі, якія выказваюць пратэст, абурэньне, праклён фашысцкім катам і заклік да барацьбы з імі. Гэтыя рукі гнеўна сціскаюцца ў кулак, гэтыя рукі цягнуцца да звона, каб ударыць у набат, каб клікаць на дапамогу, каб крычаць усяму свету пра тое, каб мы памяталі. І побач з імі – дзіцячыя ручкі, складзеныя ў маленні і заклікаюць да літасці. На гарэльефе, умацаваным з паўночнага ценявога боку помніка, таксама людскія рукі, але ўжо зусім іншыя... гэта рукі, паніклыя ад пакут і беспамернага гора. Яны шукаюць падтрымкі адзін у аднаго. Яны сціскаюцца ад болю, а сярод гэтага лесу журботна узнятых рук асаблівым чынам вылучаецца далікатная Дзіцячая ручаня.
Ад помніка ўглыб лесу вядуць дзве бетанаваныя дарожкі. Паміж плітамі пакінута вольная прастора, зарослае зялёнай травой. Шэрая і зялёная палоскі. Іх чаргаванне асацыюецца з паласатай адзеннем, якую насілі вязні ў фашысцкіх канцлагерах.
Сімвалічная сцяна расстрэлу замыкае і аб'ядноўвае кампазіцыю мемарыяльнага комплексу. Звыклы на беларускай зямлі камень-валун выкладзены ў яе рукой майстра. Кожнай чалавечага жыцця, абарвалася на гэтым месцы, незалежна ад таго, доўгай або кароткай яна была, прысвечаны асобны камень. Іх роўна тры тысячы. Па колькасці расстраляных тут людзей.
На выхадзе з комплексу, сціпла з краю, стаяць тры камяні, якія сімвалізуюць тры тысячы загінулых грамадзян. Камяні рознага памеру. Як вы думаеце, чаму?
Гэта сімвалы трох тысяч расстраляных тут людзей. Валуны розныя: вялікі, маленькі і сярэдні, бо сімвалізуюць сабой людзей рознага ўзросту, прадстаўнікоў трох пакаленняў. Бо ва ўрочышчы Гай ад рук гітлераўскіх катаў загінулі і старыя, і дарослыя, і дзеці.
У цішыні лесу мы можам пачуць звон званоў, якія нагадваюць усім, хто жыве: "памятаеце! Ня дайце гэтаму паўторыцца!»
Мемарыяльны комплекс урочышча Гай
Хатынь-вёска, якой няма...
Хатынь-мемарыяльны комплекс, створаны як памяць аб усіх спаленых вёсках падчас Вялікай Айчыннай вайны і Другой сусветнай вайны ў цэлым.
433 вёскі паўтарылі лёс Хатыні. Калі паглядзець на карту, сімваламі пажараў пазначаныя месцы, дзе знаходзіліся спаленыя вёскі.
Сёння мы здзейснім экскурсію па Хатыні з дапамогай фатаграфій.
Першым, хто сустракае нас-гэта бацька з дзіцем на руках. Калі прыгледзецца ў твар Іосіфа Камінскага (менавіта так клікалі гэтага чалавека) мы можам убачыць боль, адчай, страх і смагу помсты ўсім тым, хто быў вінаваты ў гібелі мірных жыхароў вёскі.
Скульптура знаходзіцца перад гранітнай дарогай, якая вядзе да велізарнай гранітнай даху-другой часткі мемарыяльнага комплексу.
Гранітная дах сімвалізуе дах хлява, куды былі сагнаныя мірныя жыхары вёскі. Хлеў абклалі сенам і падпалілі…
На даху мы бачым велізарную расколіну і дзірку – Умоўнае пазначэнне месца, дзе быў уваход і дзверы – адзіная магчымая спроба выратавацца. Але і немцы пра гэта добра ведалі, таму часам стралялі аўтаматнай чаргой па гэтых дзвярах.
З кожнай гадзінай крыкаў і стогнаў станавілася менш... і да гэтага часу там пануе цішыня…
Насупраць даху ёсць гранітная пліта, куды ўсе прыезджы кладуць жывыя кветкі і запальваюць свечкі ў памяць пра жыхароў Хатыні. На вялізнай бетоннай, якая ўзвышаецца над кветкамі можна прачытаць заклік жыхароў Хатыні: "Людзі добрыя, памятайце: любілі мы жыццё, і Радзіму нашу, і Вас, дарагія. Мы згарэлі жывымі ў агні. Наша просьба да ўсіх: хай Смутак і смутак абгарнуцца ў мужнасць ваша і сілу, каб змаглі Вы зацвердзіць навечна мір і спакой на зямлі. Каб з гэтага часу нідзе і ніколі ў віхуры пажараў жыццё не памірала!"Мы чуем заклік да міру, дабра, разумення…
Далей, мы бачым помнік з лічбамі 186. Менавіта столькі вёсак былі спалены і не былі адбудаваны ў пасляваенны час. У некаторых з іх цяпер знаходзяцца мемарыялы і помнікі.
Прайшоўшы крыху далей мы сустрэнем могілкі спаленых вёсак. У кожнай імправізаванай ячэйцы знаходзіцца назва спаленай вёскі, зямля, прывезеная з гэтай вёскі і невялікі слуп, у якім «гарыць» Вечны агонь як сімвал памяці пакаленняў.
Па ўсёй тэрыторыі мемарыяльнага комплексу можна сустрэць бетонныя брамкі і невялікія імправізаваныя «зрубы».(зруб-збудаванне, сцены якога сабраны з апрацаваных (сечаных) бярвення.). Менавіта на гэтых месцах раней стаялі дамы, у гэтых дварах чуўся дзіцячы смех. Цяпер толькі звон і таблічкана ім зможа расказаць нам пра гаспадароў гэтага дома-ціхі звон разносіцца над Хатынню пастаянна.
Але ёсць у Хатыні і помнік, які паказвае, што нягледзячы ні на што, 433 вёскі паўсталі з попелу, былі адбудаваны і далей жывуць, дэманструючы сілу, мужнасць беларускага народа.
"Сцяна памяці" - мемарыял з гранітных пліт, якія захоўваюць звесткі аб 260 лагерах смерці і месцах генацыду беларускага народа. Там ёсць і акно з надпісам Баранавічы.
У памяць аб кожным чацвёртым загінуўшым жыхару Беларусі ўсталяваны пастамент з трох бяроз, а замест чацвёртай гарыць «Вечны агонь».
Хатынь гэта месца, якое нам гаворыць не толькі пра боль, трагедыю, але ў той жа час паказвае сілу беларускага народа, яго моц і жаданне жыць.
Хатынь...
Паветраны бой. Лётчыкам Вялікай Айчыннай
Подзвіг капітана Гастэлы
Начны таран Талаліхіна
Подзвіг Аляксандра Мамкіна
"Калі і ваяваць, то толькі па-даросламу". Дзеці-героі вайны
Вышэйшая ступень адзнакi. Дзеці-героі
Фильм "Город под нами" посвящён летчикам-героям майору Андрею Ничипорчику и лейтенанту Никите Куконенко. Ровно год назад военные пилоты увели падающий самолёт ЯК-130 от жилых домов в городе Барановичи, но сами погибли. Памяти героев посвящается…